W czasie wojny siedmioletniej w w XVIII wieku miasto zostało ostrzelane przez wojska austriackie, co doprowadziło do wielkiego pożaru, po którym nastąpił upadek handlowy miasta. Od końca XIX wieku miasto znalazło się w granicach zjednoczonych Niemiec.
W 1945 w Żytawie zamieszkiwało ok. 4000 Czechów, którzy założyli Czeską Radę Narodową i podjęli starania o włączenie miasta do Czechosłowacji, jednakże ich postulaty trzy lata później zostały definitywnie odrzucone.
W 2004 roku to właśnie w Żytawie miała miejsce uroczystość przyjęcia Polski i Czech do Unii Europejskiej.
Baszta Rzeźnicza
Okazała Baszta Rzeźnicza z wieżyczką zwieńczoną barokowym hełmem z 1691 r. to jedna z dawnych silnych fortyfikacji miasta, wystająca daleko przed podwójne mury miejskie. W latach 1513-1562 powstało łącznie 13 takich bastionów.
Fleischbastei
Die prächtige Fleischbastei mit einem Türmchen, das mit einem barocken Helm von 1691 gekrönt ist, war eine der starken Befestigungsanlagen der Stadt, die weit vor die doppelten Stadtmauern hinausragte. Zwischen 1513 und 1562 entstanden insgesamt 13 solcher Bastionen.
Zegar Kwiatowy
Zegar kwiatowy przed Bastionem Rzeźniczym powstał w 1907 roku na podstawie starego zegara wieżowego i od tego czasu jest wizytówką Żytawy. Niemal 5 tysięcy kwiatów sadzi się trzy razy w roku. Kuranty z porcelany miśnieńskiej są częścią zegara od 1966 roku. Latem co godzinę odtwarzana jest piosenka ludowa.
Blumenuhr
Die Blumenuhr vor der Fleischbastei wurde 1907 nach dem Vorbild einer alten Turmuhr geschaffen und ist seitdem ein Wahrzeichen von Zittau. Fast 5.000 Blumen werden dreimal im Jahr gepflanzt. Die Meißner Porzellanglocken sind seit 1966 Teil der Uhr. Im Sommer wird jede Stunde ein Volkslied gespielt
Dom Solny
Ogromna solna chata o grubych ścianach i stromym dachu stoi pośrodku nowego miasta. Nazwa pochodzi od XIV wiecznej przechowalni soli, na której fundamentach w XVI wieku wzniesiono trzykondygnacyjny budynek. Przebudowano go dwukrotnie,dodając dodatkowe piętra. Służył jako skład soli, stajnia dla koni, zbrojownia i wysypisko śmieci. Po renowacji na początku XXI wieku mieszczą się w nim sklepy, instytucje i lokale gastronomiczne.
Salzhaus
Das riesige Salzhaus mit dicken Wänden und steilem Dach steht in der Mitte der Neustadt. Der Name stammt von einem Salzlager aus dem 14. Jahrhundert, auf dessen Fundamenten im 16. Jahrhundert ein dreistöckiges Gebäude errichtet wurde. Es wurde zweimal umgebaut und zusätzliche Stockwerke hinzugefügt. Es diente als Salzlager, Pferdestall, Waffenkammer und Müllhalde. Nach der Renovierung zu Beginn des 21. Jahrhunderts beherbergt es heute Geschäfte, Institutionen und gastronomische Einrichtungen.
Fontanna Herkulesa
Barokowa fontanna, przedstawiająca Herkulesa zabijającego wielogłowego Cerbera. pochodzi z 1708 roku i została zbudowana na cześć Augusta II Mocnego, zwanego saksońskim Herkulesem. Cztery dziecięce postacie reprezentują młodzieńcze czyny herosa.
Herkulesbrunnen
Der barocke Herkulesbrunnen, der Herkules bei der Tötung des mehrköpfigen Kerberos darstellt, stammt aus dem Jahr 1708 und wurde zu Ehren von August dem Starken, auch bekannt als der sächsische Herkules, erbaut. Vier kindliche Figuren repräsentieren die jugendlichen Taten des Helden.
Fontanna Marsa
Fontanna Marsa – zwana także Fontanną Rolanda – powstała w 1585. Postać rzymskiego boga stoi na bogato zdobionej renesansowej kolumnie – przedstawione na niej owoce, kłosy i czółenka tkackie symbolizują źródła bogactwa Żytawy.
Marsbrunnen
Der Marsbrunnen, auch Rolandbrunnen genannt, wurde 1585 errichtet. Die Figur des römischen Gottes steht auf einer reich verzierten Renaissance-Säule – die darauf abgebildeten Früchte, Ähren und Weberschiffchen symbolisieren die Quellen des Wohlstands von Zittau.
Ratusz
Dominującym budynkiem w centrum miasta jest ratusz, który został zbudowany w latach 1840-1845 w stylu włoskich „palazzo grande” z okresu renesansu, z klasycystycznymi elementami, na podstawie projektu architekta Carla Augusta Schramma. To już czwarty ratusz miasta – pierwsze dwa zniszczyły pożary, trzeci – ostrzał miasta w 1757 r. Główny portal od strony rynku zdobią herb miasta i dwie rzeźby z piaskowca, przedstawiające Temidę, boginię sprawiedliwości z księgą w dłoni i Sofię, przedstawienie mądrości, z pochodnią, książką i sową. W klatce schodowej znajdują się ponadto dwa lwy, wydobyte z gruzów ratusza w 1757 roku.
Rathaus
Das dominierende Gebäude im Stadtzentrum ist das Rathaus, das zwischen 1840 und 1845 im Stil der italienischen „palazzo grande“ aus der Renaissance mit klassizistischen Elementen nach den Entwürfen des Architekten Carl August Schramm erbaut wurde. Es ist bereits das vierte Rathaus der Stadt – die ersten beiden wurden durch Brände zerstört, das dritte durch den Beschuss der Stadt im Jahr 1757. Das Hauptportal zum Markt wird von dem Stadtwappen und zwei Sandsteinfiguren geschmückt, die Themis, die Göttin der Gerechtigkeit, mit einem Buch in der Hand und Sophia, die Weisheit, mit einer Fackel, einem Buch und einer Eule darstellen. Im Treppenhaus befinden sich zudem zwei Löwen, die 1757 aus den Trümmern des Rathauses geborgen wurden.
Gimnazjum
Gimnazjum, jako jedno z pierwszych, zostało otwarte w 1586 roku za namową ówczesnego burmistrza Żytawy Nikolausa von Dornspacha i do XIX wieku mieściło się w zachowanym do dziś renesansowym budynku na Johannisplatz. Uczono w nim łaciny, greki i teologii, dopiero później jako przedmiot dodano język niemiecki. W XVIII wieku, pod koniec wojny siedmioletniej, bombardowania poważnie uszkodziły budynek. W połowie XIX wieku humanistyczną szkołę rozbudowano, dodano też kierunki przyrodnicze i handlowe.
Gimnazjum
Gimnazjum, jako jedno z pierwszych, zostało otwarte w 1586 roku za namową ówczesnego burmistrza Żytawy Nikolausa von Dornspacha i do XIX wieku mieściło się w zachowanym do dziś renesansowym budynku na Johannisplatz. Uczono w nim łaciny, greki i teologii, dopiero później jako przedmiot dodano język niemiecki. W XVIII wieku, pod koniec wojny siedmioletniej, bombardowania poważnie uszkodziły budynek. W połowie XIX wieku humanistyczną szkołę rozbudowano, dodano też kierunki przyrodnicze i handlowe.
Kościół św. Jana
Pierwsza udokumentowana wzmianka o tym kościele, poświęconym Janowi Chrzcicielowi, pochodzi z końca XIII wieku. Kościół uległ powaznej dewastacji po ostrzale i pożarze miasta w XVIII wieku. Zachowały się wtedy jedynie fundamenty, fragment archiwum i pozostałości dwóch wież. Odbudowano go z datków, płynących z całych Niemiec; trwało to jednak niemal 70 lat. Klasycystyczny w formie, z prostym frontem, ponownie poświęcony został w 1837 roku. Południowa wieża, na szczyt której prowadzi 266 schodów, zakończona jest tarasem widokowym, z którego oglądać można wszystkie trzy kraje.
Johanniskirche
Die erste urkundliche Erwähnung dieser Kirche, die Johannes dem Täufer geweiht ist, stammt aus dem späten 13. Jahrhundert. Die Kirche wurde nach dem Beschuss und dem Brand der Stadt im 18. Jahrhundert schwer beschädigt. Es blieben nur die Fundamente, ein Teil des Archivs und die Überreste zweier Türme erhalten. Sie wurde aus Spenden aus ganz Deutschland wieder aufgebaut; dies dauerte jedoch fast 70 Jahre. Die Kirche wurde 1837 im klassizistischen Stil mit einer einfachen Fassade erneut geweiht. Der Südturm, zu dessen Spitze 266 Stufen führen, endet mit einer Aussichtsplattform, von der aus man alle drei Länder sehen kann.
Muzeum Miejskie
Historia kolekcji żytawskiej rozpoczęła się w XVI wieku od cylindrycznego zegara kolumnowego. Instrumenty naukowe, dzieła sztuki, przedmioty przyrodnicze i osobliwości zostały następnie połączone z rękopisami i książkami, Na początku XVIII wieku na terenie dawnego klasztoru franciszkanów powstało tu pierwsze muzeum miejskie w Saksonii i jedno z najstarszych muzeów obywatelskich w środkowych Niemczech. Poza zachowanymi barokowymi eksponatami, znajdziemy tu również obszerny zbiór historii regionalnej i folkloru, oraz numizmatyki i militariów.
Stadtmuseum
Die Geschichte der Zittauer Sammlung begann im 16. Jahrhundert mit einer zylindrischen Säulenuhr. Wissenschaftliche Instrumente, Kunstwerke, Naturgegenstände und Kuriositäten wurden anschließend mit Manuskripten und Büchern zusammengeführt. Anfang des 18. Jahrhunderts entstand hier auf dem Gelände des ehemaligen Franziskanerklosters das erste Stadtmuseum Sachsens und eines der ältesten Bürger-Museen in Mitteldeutschland. Neben den erhaltenen barocken Exponaten finden sich hier auch eine umfangreiche Sammlung zur Regionalgeschichte und Volkskunde sowie zur Numismatik und Militärgeschichte.
Wielka zasłona Wielkopostna
Wielką zasłonę Wielkopostną znajdziemy w Muzeum Kościoła Świętego Krzyża. Wystawiona jest w największej gablocie muzealnej na świecie. Pochodzącą z 1472 roku zasłonę tylko tutaj oglądać można w całej okazałości. Płótno o wysokości 8,20 m i szerokości 6,80 m opowiada na 90 obrazach biblijną historię od stworzenia świata do Sądu Ostatecznego. To jedyna, spośród 18 tego typu tkanin wielkopostnych, zasłona ołtarza, która zachowała się w Niemczech. Wielka zasłona jest jednym z najważniejszych skarbów kultury średniowiecza.
Großes Fastentuch
Das Große Fastentuch befindet sich im Museum der Heilig-Kreuz-Kirche. Es ist in der größten Museumsvitrine der Welt ausgestellt. Das Fastentuch aus dem Jahr 1472 kann nur hier in seiner ganzen Pracht bewundert werden. Die 8,20 Meter hohe und 6,80 Meter breite Leinwand erzählt in 90 Bildern die biblische Geschichte von der Schöpfung der Welt bis zum Jüngsten Gericht. Es ist das einzige von 18 solcher Fastentücher, das in Deutschland erhalten geblieben ist. Das Große Fastentuch ist einer der wichtigsten Kulturschätze des Mittelalters.
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa w ramach Funduszu Małych Projektów Polska – Saksonia 2021-2027
Das Projekt wird durch die Europäische Union aus den Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung und den Mitteln des Staatshaushalts im Rahmen des Kleinprojektefonds Polen – Sachsen 2021-2027 mitfinanziert