Miejski Dom Kultury
Górnołużycką Halę Chwały, bo taką nazwę nosił pierwotnie budynek obecnego Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu, wybudowano w latach 1898 – 1902. Zaprojektował go mieszkaniec Goerlitz, architekt Hugo Behr. Neobarokowa i neoklasycystyczna budowla, będąca przykładem stylu eklektycznego, sfinansowana została z dobrowolnych składek mieszkańców Górnych Łużyc i upamiętniać miała zmarłych w 1888 roku dwóch cesarzy: Wilhelma I i Fryderyka III.
Trzymetrowe pomniki obu cesarzy stały we wnętrzu u szczytu schodów (obecnie znajduje się tam lustro), za nimi, w łukowatej wnęce, wykonano istniejącą do dziś mozaikę wschodzącego słońca. Rok po otwarciu budynku zaczęto organizować w nim muzeum, w którym zgromadzono zbiory sztuki, militaria, eksponaty starożytne, starodruki oraz dzieła regionalnych artystów. Hol budynku zdobiły popiersia władców państw niemieckich; dwie odlane z brązu lwice, wieńczące balustrady schodów, strzegły cesarskich insygniów.
Po II Wojnie Światowej zbiory muzealne i pomniki zostały rozkradzione, zaginęły, a ocalałe trafiły do Wrocławia.
Zachowały się do dzisiaj dwie płaskorzeźby we wnętrzu, przedstawiające „Mądrość i Siłę” oraz „Wolność i Sprawiedliwość”. Wrażenie robi również witrażowa kopuła, niedawno odrestaurowana.
Na elewacji budynku, po obu stronach portyku kolumnowego z tympanonem, znajdują się dwie duże grupy rzeźb: po lewej stronie „Okrucieństwa Wojny”, po prawej „Błogosławieństwa Pokoju”.
To właśnie w tym budynku, w 1950 roku, podpisano „układ zgorzelecki”, ustanawiający nową granicę państwa na Nysie Łużyckiej.
Städtisches Kulturhaus
Die Oberlausitzer Ruhmeshalle, so der ursprüngliche Name des heutigen Städtischen Kulturhauses in Zgorzelec, wurde in den Jahren 1898–1902 erbaut. Entworfen wurde das Gebäude vom Görlitzer Architekten Hugo Behr. Der neobarocke und neoklassizistische Bau, ein Beispiel für den eklektischen Stil, wurde aus freiwilligen Spenden der Bewohner der Oberlausitz finanziert und sollte an die im Jahr 1888 verstorbenen Kaiser Wilhelm I. und Friedrich III. erinnern. Drei Meter hohe Statuen beider Kaiser standen im Inneren des Gebäudes am oberen Ende der Treppe (heute befindet sich dort ein Spiegel).
Dahinter, in einer bogenförmigen Nische, wurde ein Mosaik der aufgehenden Sonne angebracht, das bis heute erhalten ist. Ein Jahr nach der Eröffnung des Gebäudes wurde hier ein Museum eingerichtet, das Kunstwerke, Militaria, antike Exponate, alte Drucke sowie Werke regionaler Künstler beherbergte. Die Eingangshalle des Gebäudes war mit Büsten der deutschen Staatsoberhäupter geschmückt, und zwei bronzene Löwinnen, die die Treppengeländer krönten, bewachten die kaiserlichen Insignien.
Nach dem Zweiten Weltkrieg wurden die Museumsbestände und Statuen geplündert oder gingen verloren, und die erhaltenen Stücke gelangten nach Breslau. Erhalten blieben jedoch zwei Reliefs im Inneren des Gebäudes, die „Weisheit und Stärke“ sowie „Freiheit und Gerechtigkeit“ darstellen. Eindrucksvoll ist auch die kürzlich restaurierte Glasdachkuppel. An der Fassade des Gebäudes, beidseitig des Säulenportikus mit Tympanon, befinden sich zwei große Figurengruppen: auf der linken Seite „Die Grausamkeit des Krieges“, auf der rechten „Die Segnungen des Friedens“. In diesem Gebäude wurde 1950 der „Zgorzelecer Vertrag“ unterzeichnet, der die neue Staatsgrenze entlang der Lausitzer Neiße festlegte.
Park im. Andrzeja Błachańca
Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu otacza park imienia Andrzeja Błachańca. Pierwsze założenia parku miejskiego powstały wraz z otwarciem Reichenberger Brücke – obecnie Mostu Jana Pawła II. Jego powstanie znacznie odciążyło jedyny do tej pory łączący obie części miasta Most Staromiejski, i przeniosło punkt ciężkości na słabo do tej pory wykorzystywany wschodni brzeg Nysy Łużyckiej. Wtedy też powstały kwartały stanowiące dzisiaj centralny punkt Zgorzelca – rejony ulic Wolności, Staszica, Domańskiego, Bohaterów Getta, Warszawskiej, Dąbrowskiego i Czachowskiego.
Po roku 1945 kompleksy parkowe na wschodnim brzegu rzeki znalazły się w granicach Polski. W trudnych, powojennych latach to nie opieka nad kompleksami zieleni liczyła się najbardziej. Zniknęły wtedy korty tenisowe czy ogród skalny; trasy spacerowe znajdujące się bezpośrednio przy rzece wyłączono z użytkowania z uwagi na bezpieczeństwo granic. W drugiej połowie XX wieku uregulowano brzegi stawu, rozbudowano również działający do dziś amfiteatr. Od roku 2000 stopniowo przywracana jest rekreacyjna rola parku i brzegów Nysy Łużyckiej. Park zyskał nowego patrona, Andrzeja Błachańca; jego pas nadrzeczny nazywa się dzisiaj Parkiem Nadnyskim. Oba te parki wraz ze Skwerem im. Popiełuszki objęte zostały ochroną konserwatorską i od 2005 r. wpisane są do rejestru zabytków. Stopniowo przywracana jest ich zabytkowa część, dostosowuje się je również do potrzeb mieszkańców i turystów.
Park im. Andrzeja Błachańca
Das Städtische Kulturhaus in Zgorzelec ist umgeben vom Park im. Andrzeja Błachańca. Die ersten Anlagen des Stadtparks entstanden zusammen mit der Eröffnung der Reichenberger Brücke – heute die Jana-Pawła-II-Brücke. Ihre Errichtung entlastete die bis dahin einzige Verbindung zwischen den beiden Stadtteilen, die Altstadtbrücke, erheblich und verlagerte den Schwerpunkt auf das bis dahin wenig genutzte östliche Ufer der Lausitzer Neiße. Damals entstanden die Viertel, die heute das Zentrum von Zgorzelec bilden – die Bereiche der Straßen Wolności, Staszica, Domańskiego, Bohaterów Getta, Warszawska, Dąbrowskiego und Czachowskiego. Nach 1945 gelangten die Parkanlagen am östlichen Flussufer in polnisches Staatsgebiet. In den schwierigen Nachkriegsjahren war die Pflege der Grünanlagen nicht von größter Bedeutung. Tennisplätze und der Steingarten verschwanden, und die Spazierwege entlang des Flusses wurden aus Sicherheitsgründen gesperrt. In der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts wurden die Ufer des Teiches reguliert und das bis heute bestehende Amphitheater ausgebaut. Seit dem Jahr 2000 wird die Erholungsfunktion des Parks und der Ufer der Lausitzer Neiße schrittweise wiederhergestellt. Der Park erhielt einen neuen Namensgeber, Andrzej Błachańca, und der Flussuferabschnitt wird heute Park Nadnyski genannt. Beide Parks zusammen mit dem Platz im. Popiełuszki stehen unter Denkmalschutz und wurden 2005 in das Denkmalregister eingetragen. Schrittweise wird der historische Teil der Anlagen restauriert und an die Bedürfnisse der Einwohner und Touristen angepasst.
Fort Bolka i Lolka
Na terenie Parku im. A. Błachańca znajduje się wyjątkowy plac zabaw dla najmłodszych mieszkańców: Warowny Gród Słowiański, czyli popularny „Fort Bolka i Lolka”. Centralnym jego punktem jest Zamek Władcy, będący skomplikowaną konstrukcją, wewnątrz której znajdują się różnorodne drabinki, tunele i przeplotnie. Wewnątrz otaczającego cały kompleks drewnianego ogrodzenia, pomiędzy dróżkami i ścieżkami, znajdziemy również piaskownice, huśtawki, bujaki, liczne tajne przejścia czy zachęcające do odkrywania tajemnicze zakamarki. Po dróżkach i ścieżkach zachęcają do zabawy. Wszystkie urządzenia wykonane zostały z naturalnych materiałów, podkreślających ich związek z otoczeniem.
Fort Bolka i Lolka
Im Park im. A. Błachańca befindet sich ein außergewöhnlicher Spielplatz für die jüngsten Bewohner: die Slawische Wehranlage, auch bekannt als „Fort Bolka i Lolka“. Das zentrale Element ist die Burg des Herrschers, eine komplizierte Konstruktion mit verschiedenen Leitern, Tunneln und Kletternetzen im Inneren. Innerhalb der das gesamte Gelände umgebenden hölzernen Umzäunung, zwischen den Pfaden und Wegen, gibt es auch Sandkästen, Schaukeln, Wippen, zahlreiche geheime Durchgänge und geheimnisvolle Ecken, die zum Entdecken einladen. Alle Geräte wurden aus natürlichen Materialien gefertigt, um die Verbindung zur Umgebung zu betonen.
Skwer im. Popiełuszki
Tuż obok Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu znajduje się skwer im. ks. Jerzego Popiełuszki, założony już w 1885 r. Do 1945 r. prostokątny teren skweru o powierzchni 16 tys. m², otoczony szpalerem lip, był ogólnodostępnym placem zabaw, defilad i turniejów. Po II Wojnie Światowej nosił imię Marszałka Józefa Piłsudskiego, następnie nazywano go Placem Świerczewskiego. W latach 2012 - 2013 dokonano kompleksowej przebudowy skweru. Zmodernizowano jego infrastrukturę, utwardzając alejki spacerowe, wybudowano nowe schody oraz pochylnię, położono nowy system nawadniania trawników i postawiono owe oświetlenie parkowe. Na skwerze stanęła również nowa fontanna kaskadowa, uporządkowana została zieleń, postawiono również nowe ławki i ie elementy małej architektury. Obecnie skwer jest uczęszczanym, atrakcyjnym dla mieszkańców miejscem.
Platz im. Popiełuszki
Direkt neben dem Städtischen Kulturhaus in Zgorzelec befindet sich der Platz im. ks. Jerzego Popiełuszki, der bereits 1885 angelegt wurde. Bis 1945 war das rechteckige Gelände mit einer Fläche von 16.000 m², umgeben von einer Lindenallee, ein allgemein zugänglicher Spiel-, Parade- und Turnierplatz. Nach dem Zweiten Weltkrieg trug der Platz den Namen Marszałek Józef Piłsudski, später wurde er Plac Świerczewskiego genannt. In den Jahren 2012–2013 wurde der Platz umfassend umgestaltet. Die Infrastruktur wurde modernisiert, die Spazierwege befestigt, neue Treppen und Rampen gebaut, ein neues Bewässerungssystem installiert und die Parkbeleuchtung erneuert. Auf dem Platz wurde auch ein neuer Kaskadenbrunnen errichtet, die Grünflächen wurden neu geordnet, und es wurden neue Bänke und andere Elemente der Kleinkunst aufgestellt. Heute ist der Platz ein beliebter Treffpunkt für die Einwohner.
Głaz narzutowy na skwerze Popiełuszki
Na skwerze m. ks. Jerzego Popiełuszki znajduje się oryginalny pomnik. Głaz narzutowy, znaleziony w 1926 roku przy okazji budowy drogi do Ruszowa, do Zgorzelca trafił w latach 60-tych XX wieku. Do lat osiemdziesiątych na głazie znajdowała się tablica pamiątkowa ku czci gen Karola Świerczewskiego - jego imię nosił zresztą właśnie ten skwer - o treści :”Gen. Karolowi Świerczewskiemu-Walterowi bohaterowi walk o Nysę Łużycką. Mieszkańcy Ziemi Zgorzeleckiej". Obecnie znajduje się na nim tablica upamiętniająca proklamację z dnia 5 maja 1998 roku dotyczącą utworzenia Europa – Miasta Zgorzelec/Görlitz.
Findling auf dem Platz im. Popiełuszki
Auf dem Platz im. ks. Jerzego Popiełuszki befindet sich ein einzigartiges Denkmal – ein Findling, der 1926 bei Straßenbauarbeiten nach Ruszów entdeckt wurde. Er gelangte in den 1960er Jahren nach Zgorzelec. Bis in die 1980er Jahre befand sich auf dem Findling eine Gedenktafel zu Ehren von General Karol Świerczewski, dessen Name der Platz damals trug. Die Tafel trug die Inschrift: „Dem Gen. Karol Świerczewski-Walter, dem Helden der Kämpfe an der Lausitzer Neiße. Die Bewohner des Landkreises Zgorzelec“. Heute befindet sich dort eine Tafel, die die Proklamation vom 5. Mai 1998 zur Gründung der Europa-Stadt Zgorzelec/Görlitz ehrt.
Budynek Liceum Ogólnokształcącego
Tuż przy skwerze im. ks. Jerzego Popiełuszki, przy ulicy Partyzantów, stoi budynek Liceum Ogólnokształcącego im. Braci Śniadeckich.
Zbudowany z wypalanej cegły w pod koniec XIX wieku budynek na początku był siedzibą Królewsko- Pruskiej Szkoły Rzemiosła Budowlanego.Kilka lat później powstała Królewska Szkoła Budowy Maszyn. Od 1945 roku mieściło się tu pierwsze polskie Miejskie Koedukacyjne Gimnazjum w Zgorzelicach. Po trudnych początkach, brakach kadrowych i poleganiu wyłącznie na datkach społecznych, z których finansowano między innymi zakup podręczników i zeszytów, w 1948 roku szkołę opuścili pierwsi maturzyści. W latach 50-tych i 60-tych XX wieku w gmachu mieściły się, między innymi, Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia Podstawowego i Licealnego, Liceum Pedagogiczne,Technikum Górnicze, Technikum Energetyczne i Technikum Przemysłu Skórzanego. W budynku funkcjonowało także wieczorowe Liceum Ogólnokształcące dla Pracujących. Na osobną wzmiankę zasługuje mieszczące się w nim Liceum Medyczne, które dosłownie podzieliło szkołę: przez 20 lat korytarze obu szkół zamykały ścianki działowe. Dopiero po tym czasie powołano Zespół Szkół Licealnych, łącząc obie jednostki. Liceum Medyczne przestało istnieć w 2001 roku.
Z okazji XXV-lecia szkoły, po przeprowadzonym wcześniej wśród uczniów plebiscycie, LO zyskało patronów. Zostali nimi bracia Jan i Jędrzej Śniadeccy (kontrkandydatem był Tadeusz Boy- Żeleński). Także wtedy szkoła otrzymała sztandar ufundowany przez rodziców i zakład opiekuńczy (Spółdzielnię Usług Wielobranżowych ), a młodzież zaśpiewała hymn LO, którego autorami są : polonistka Helena Stecewicz (słowa) oraz dyrektor szkoły muzycznej- Mieczysław Krotewicz (melodia) .
Gebäude des Gymnasiums
Direkt neben dem Platz im. ks. Jerzego Popiełuszki, in der Partyzantów-Straße, steht das Gebäude des Gymnasiums im. Braci Śniadeckich. Das Ende des 19. Jahrhunderts aus Ziegeln erbaute Gebäude war ursprünglich Sitz der Königlichen Preußischen Baugewerbeschule. Einige Jahre später entstand die Königliche Maschinenbauschule. Seit 1945 beherbergte das Gebäude das erste polnische Städtische Koedukative Gymnasium in Zgorzelec. Nach schwierigen Anfängen, einem Mangel an Lehrkräften und der Abhängigkeit von Spenden, aus denen unter anderem Lehrbücher und Hefte finanziert wurden, verließen 1948 die ersten Absolventen die Schule. In den 1950er und 1960er Jahren beherbergte das Gebäude unter anderem die Allgemeinbildende Schule, das Pädagogische Lyzeum, die Bergbautechnische Schule, die Energetische Technische Schule und die Ledergewerbliche Technische Schule. Im Gebäude befand sich auch ein Abendgymnasium für Berufstätige. Besonders erwähnenswert ist das dort untergebrachte Medizinische Lyzeum, das die Schule buchstäblich teilte: 20 Jahre lang wurden die Korridore der beiden Schulen durch Trennwände getrennt. Erst danach wurde das Gymnasialverbund gegründet, das beide Einrichtungen vereinte. Das Medizinische Lyzeum wurde 2001 geschlossen. Anlässlich des 25-jährigen Schuljubiläums erhielt das Gymnasium nach einer zuvor unter den Schülern durchgeführten Abstimmung seine Namenspatrone, die Brüder Jan und Jędrzej Śniadecki (ein Mitbewerber war Tadeusz Boy-Żeleński). Damals erhielt die Schule auch eine von den Eltern und dem Pflegebetrieb (der Multi-Service-Genossenschaft) gestiftete Fahne, und die Schüler sangen die Hymne des Gymnasiums, deren Autoren die Polnischlehrerin Helena Stecewicz (Text) und der Direktor der Musikschule Mieczysław Krotewicz (Melodie) sind.
