PL
Spotykamy się w sulikowskim rynku, choć właściwie adres tego miejsca to Plac Wolności. Jest to cenny przykład zabudowy małomiasteczkowej. Miastem Sulików był przed 1948 rokiem. Obecnie, po utracie praw miejskich jest siedzibą gminy. Zmiany były nie tylko w przypadku praw miejskich ale również nazewnictwa. Najdłużej, w czasach osadników niemieckich, nazywano miasto Schönberg, potem przez kilka lat po wojnie była to Szymbarka a od 1948 roku utrwaliła się obecna nazwa. Niegdyś większość domów na Placu Wolności było podobnych do tych dwóch, które zachowały się w północnej jego części. Pozostałe, ze względu na zły stan techniczny, zostały w latach 50-tych XX wieku rozebrane. Spośród dwóch ostatnich cenniejszy jest tzw. „Ostry Narożnik”. I również o nim wiemy więcej. Powstał w 1688 roku po strasznym pożarze Sulikowa. Posiada konstrukcję murowano-drewnianą z podcieniem i ścianami o konstrukcji szachulcowej. Na konsoli od strony ulicy widnieją inicjały E.P., znak cechu piekarzy i rok 1688. Posesję wybudował Eliasz Prietzel, przedstawiciel znanej rodziny sulikowskich piekarzy. Oprócz piekarni, funkcjonowała tutaj później gospoda. Dom stanowi przykład cennego reliktu ludowego budownictwa łużyckiego.
Z Placu Wolności widoczny jest kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego. Obecny wygląd uzyskał, podobnie jak dom łużycki „Ostry Narożnik’, w 1688 roku. Pierwotnie był przeznaczony dla wiernych luterańskich, po 1945 roku, wraz z napływem osiedleńców z kresów wschodnich, pełni funkcję kościoła parafii rzymsko-katolickiej. Kościół reprezentuje styl barokowy, jest jednonawowy. Wewnątrz zachowało się oryginalne wyposażenie.
DE
Wir treffen uns auf dem Marktplatz in Sulikowo, obwohl die Adresse dieses Platzes eigentlich Platz der Freiheit lautet. Es ist ein wertvolles Beispiel für kleinstädtische Architektur. Sulików war vor 1948 eine Stadt. Heute ist es, nachdem es seine Stadtrechte verloren hat, der Sitz der Gemeinde. Änderungen gab es nicht nur bei den Stadtrechten, sondern auch beim Namen. Die längste Zeit, zur Zeit der deutschen Siedler, hieß die Stadt Schönberg, nach dem Krieg dann einige Jahre lang Szymbarka, und seit 1948 wird der heutige Name verwendet. Die meisten Häuser am Platz der Freiheit ähnelten einst den beiden im nördlichen Teil des Platzes erhalten gebliebenen. Die anderen wurden aufgrund ihres schlechten technischen Zustands in den 1950er Jahren abgerissen. Von den beiden letzteren ist die so genannte "Scharfe Ecke" wertvoller. Und wir wissen auch mehr über sie. Es wurde 1688 nach dem schrecklichen Brand in Sulików erbaut. Es besteht aus einer Ziegel- und Holzkonstruktion mit Arkaden und Fachwerkwänden. Die Konsole an der Straßenseite trägt die Initialen E.P., das Zeichen der Bäckerzunft und die Jahreszahl 1688. Erbaut wurde das Gebäude von Elijah Prietzel, einem Vertreter einer bekannten Bäckerfamilie aus Sulików. Neben der Bäckerei gab es hier später auch eine Taverne. Das Haus ist ein Beispiel für ein wertvolles Relikt der Lausitzer Volksarchitektur.
Die Pfarrkirche der Elevation des Heiligen Kreuzes ist vom Freiheitsplatz aus zu sehen. Wie das Lausitzer Haus "Scharfe Ecke" erhielt es 1688 sein heutiges Aussehen. Ursprünglich für Lutheraner gedacht, wurde sie nach 1945 mit dem Zustrom von Siedlern aus dem östlichen Grenzgebiet zu einer römisch-katholischen Pfarrkirche. Die einschiffige Kirche ist im Barockstil gehalten. Im Inneren ist die ursprüngliche Einrichtung erhalten geblieben.
PL
Jedziemy teraz do Bogatyni. W czasach niemieckich miasto zwało się Reichenau. Dziś to największe po Zgorzelcu miasto powiatu. Leży w środku tzw. „worka turoszowskiego” i kojarzona jest przede wszystkim z górnictwem węgla brunatnego. Jednak samo miasto może też się pochwalić kilkoma atrakcjami turystycznymi. Miasto nie posiada rynku ani deptaka z prawdziwego zdarzenia. W centrum miejscowości, tam gdzie przebiegała ulica Waryńskiego, w roku 2010 przeszła ogromna powódź, która zniszczyła mnóstwo budynków. Po remoncie infrastruktury i budowli zmieniono nazwę na „Aleja Żytawska”. Teraz to miejsce jest głównym traktem spacerowym. Stoi tu wiele typowych dla regionu Górnych Łużyc domów przysłupowych. Bogatynia jest największym skupiskiem w Polsce tego typu architektury. Na czym polega wyjątkowość tych domów? Otóż one zawsze dzieliły się na część mieszkalną i gospodarczą i miały najczęściej 2 kondygnacje. Część mieszkalna była drewniana o konstrukcji zrębowej, natomiast gospodarcza była murowana. Piętro stawiano w konstrukcji ryglowej z wypełnieniem szachulcowym z gliny. Najbardziej rzucającym się w oczy elementem konstrukcyjnym są zewnętrzne, drewniane przysłupy, na których spoczywa ciężar górnych kondygnacji. Parterowa izba zrębowa jest niezależnym pomieszczeniem i teoretycznie można było ja wyciągnąć a dom stałby na tych przysłupach. Zastosowano taki system, gdyż w wielu domach mieściły się małe zakłady tkackie. I taki warsztat wywoływał duże drgania, które mogłyby zagrozić konstrukcji budynku. W XIX wieku takie budynki stały się bardzo modne i mieszkali w nich nie tylko rzemieślnicy, lecz również warstwy zamożniejsze. Im więcej zewnętrznych przysłupów, tym bogatszy był właściciel. Na Alei Żytawskiej możemy zobaczyć wiele takich budowli, które z pozoru wyglądają bardzo podobnie, jednak gdy się przyjrzeć to każdy z nich jest inny. Jednym z kompleksowo odrestaurowanych po powodzi domów jest Dom Zegarmistrza. Możemy tu wejść, usiąść przy stoliku działającej tu restauracji i odpocząć przed dalszym zwiedzaniem miasta.
Po odpoczynku idziemy w stronę dworca autobusowego. Pierwotnie istniał tu wybudowany w latach 80-tych XIX wieku dworzec saksońskiej kolei wąskotorowej, który umożliwiał połączenie z Żytawą (niem. Zittau). Tam, w budynku dawnej poczekalni, która już od wielu lat nie służy swoim celom Bractwo Ziemi Bogatyńskiej otworzyło izbę historyczną przedstawiającą historię Bogatyni i jej okolic. W jej zbiorach można zobaczyć m.in. dokumenty, fotografie, artefakty gospodarstw domowych przedwojennych mieszkańców i powojennych osadników wojskowych.
W pobliżu centrum miasta obejrzymy jeszcze kościół p.w. Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Świątynię tą postawiono w XVII wieku dla społeczności protestanckiej. Kilkukrotnie ją odbudowywano po zniszczeniach. Po zakończeniu II wojny światowej nie była użytkowana, a w 1965 roku została uszkodzona przez pożar. Odbudowano ją po kilku latach i służy parafii katolickiej. Nie tak dawno przy kościele stanął pomnik Jana Pawła II i tablica upamiętniająca wydarzenia z jego życia.
Przejeżdżamy teraz do Markocic, dawnej wsi, a obecnie części Bogatyni. Oglądamy tu nieczynny kamieniołom, który powstał na potrzeby budowy kombinatu energetycznego na początku lat 60-tych XX wieku. Wyrobisko odsłoniło bazaltowe wnętrze wzgórza i widoczne są poprzyklejane do siebie słupy z tego kamienia. Jest to dowód, że jesteśmy na terenach powulkanicznych, gdyż bazalt jest skałą magmową. Lawa wulkaniczna, która przedostała się na zewnątrz, zastygając kurczyła się tworząc takie słupy. Jest to najbardziej rozpowszechniona skała na terenie Górnych Łużyc.
DE
Wir fahren jetzt nach Bogatynia. In deutscher Zeit hieß die Stadt Reichenau. Heute ist sie nach Zgorzelec die größte Stadt des Bezirks. Sie liegt inmitten des so genannten "Turoszów-Sacks" und ist hauptsächlich mit dem Braunkohleabbau verbunden. Aber auch die Stadt selbst kann mit einigen touristischen Attraktionen aufwarten. Die Stadt verfügt weder über einen Marktplatz noch über eine Fußgängerzone. Im Zentrum der Stadt, wo früher die Waryńskiego-Straße verlief, kam es 2010 zu einer großen Überschwemmung, bei der viele Gebäude zerstört wurden. Nachdem die Infrastruktur und die Gebäude instandgesetzt worden waren, wurde der Name in "Zittauer Allee" geändert. Jetzt ist dieser Ort eine wichtige Fußgängerzone. Hier stehen viele für die Oberlausitz typische Fachwerkhäuser. In Bogatynia gibt es die größte Konzentration dieser Art von Architektur in Polen. Was ist so besonders an diesen Häusern? Nun, sie waren immer in einen Wohn- und einen Wirtschaftsteil unterteilt und hatten in der Regel zwei Stockwerke. Der Wohnteil war aus Holz mit einer Blockstruktur, während das Wirtschaftsteil aus Ziegeln bestand. Das erste Obergeschoss wurde in Fachwerkbauweise mit Lehmfachwerk errichtet. Das auffälligste Strukturelement sind die äußeren, hölzernen Strebepfeiler, auf denen das Gewicht der oberen Stockwerke ruht. Das einstöckige Blockhaus ist ein eigenständiger Raum und hätte theoretisch herausgezogen werden können, so dass das Haus auf diesen Pfeilern gestanden hätte. Dieses System wurde verwendet, weil viele Häuser kleine Webereien beherbergten. Und eine solche Werkstatt verursachte eine Menge Vibrationen, die die Struktur des Gebäudes gefährden konnten. Jahrhundert kamen solche Gebäude in Mode und wurden nicht nur von Handwerkern, sondern auch von den wohlhabenderen Schichten bewohnt. Je mehr Außenfachwerk, desto reicher war der Besitzer. Auf der Zittauer-Allee können wir viele solcher Gebäude sehen, die auf den ersten Blick sehr ähnlich aussehen, aber wenn man genau hinsieht, ist jedes von ihnen anders. Eines der Häuser, die nach der Flut umfassend restauriert wurden, ist das Uhrmacherhaus. Hier können wir eintreten, uns an einen Tisch im Restaurant setzen und ausruhen, bevor wir unsere Stadtbesichtigung fortsetzen.
Nach der Pause gehen wir zum Busbahnhof. Ursprünglich befand sich hier ein Bahnhof der Sächsischen Schmalspurbahn, die in den 1880er Jahren gebaut wurde und nach Zittau führte. Dort, im Gebäude des ehemaligen Wartesaals, der seit vielen Jahren nicht mehr genutzt wird, hat die Bruderschaft der Region Bogatynia einen historischen Raum eröffnet, der die Geschichte von Bogatynia und seiner Umgebung präsentiert. In der Sammlung sind u. a. Dokumente, Fotografien und Haushaltsgegenstände der Bewohner aus der Vorkriegszeit und der Militärsiedler aus der Nachkriegszeit zu sehen.
In der Nähe des Stadtzentrums können Sie auch die Kirche der Heiligen Peter und Paul besuchen. Sie wurde im 17. Jahrhundert für die protestantische Gemeinde gebaut. Nach ihrer Zerstörung wurde sie mehrmals wieder aufgebaut. Nach dem Ende des Zweiten Weltkriegs wurde es nicht mehr genutzt, und 1965 wurde es durch einen Brand beschädigt. Es wurde nach einigen Jahren wieder aufgebaut und dient der katholischen Gemeinde. Vor nicht allzu langer Zeit wurden in der Nähe der Kirche eine Statue von Johannes Paul II. und eine Gedenktafel zur Erinnerung an die Ereignisse seines Lebens aufgestellt.
Wir fahren nun nach Markocice, einem ehemaligen Dorf, das heute zu Bogatynia gehört. Hier sehen wir einen stillgelegten Steinbruch, der in den frühen 1960er Jahren für den Bau eines Kraftwerks errichtet wurde. Der Steinbruch hat das Basaltgestein im Inneren des Hügels freigelegt, und man kann sehen, wie die Pfähle dieses Gesteins aneinanderkleben. Dies ist ein Beweis dafür, dass wir uns in einem postvulkanischen Gebiet befinden, denn Basalt ist ein magmatisches Gestein. Vulkanische Lava, die in das Gebiet eindrang, erstarrte und schrumpfte, um diese Säulen zu bilden. Es ist das häufigste Gestein in der Oberlausitz.
